Vitray , cam parçalarının belirli bir kompozisyona veya rastgele bir şekilde yan yana getirilerek,bir desen çalışma oluşturma sanatına vitray denir.

Diğer adıyla cam resmidir..

Vitray’ın duruş  ve sunma şekli almış olduğu doğal gün ışığı yada yapılandırılmış suni ışıklandırma ile dahada değer kazanır.

Vitray’da görünümü etkileyen çok faktörler vardır.

Bu durum arka fonda kalan rüzgara kapılmış bir yaprak yada zayıf bir ağaç dalının hareketi bile vitrayın görüntüsüne ayrı bir hava katar.

İç mekanda’dasıra dışı bir zarifliği ve yumuşak dokusuyla mekana zenginlik kazandırır.

Cam süsleme sanatıdır vitray diğer deyişle..

Tiffany vitray: Mücevher ve cam sanat ve tasarımcısı olan Louis Comfort Tiffany (18 şubat 1848 tarihinde New York ‘da doğdu ve 17 ocak 1933 yılında New York’da öldü.) Kendi adını verdiği bu teknik bakır folyolu vitray çeşidi olup, günümüzdeki vitray tekniklerinden en çok tercih edilen vitray çeşididir.Çok daha ince ayrıntı ve detayların kıvrımları ve dönüşleri için kullanılan ideal bir tekniktir..Fazla esneme yapmamasından dolayı büyük ebatlı vitrayların yapımındada oldukça uygundur..Ağırlık olarakta kurşunlu vitraydan çok daha hafiflik teşkil eder.

Kullanılacak malzemeler:Tercih edilen camlar,60x40 lehim,bakır folyo,150 watt havya,lehim suyu,ispirtolu kalem,cam elması,cam pensesi,tiffany makası.

Uygulaması:Öncelikle desen tasarımı 1/1 iki adet olarak hazırlanır.Renklerdirme yapılır ve tiffany makası ile şablonların bir adedi kesilir.Kesilen şablonlar önceden renkleri belirlenen camların üzerine gazlı kalemle çizilir ve camlar cam elmas ile kesilir. Bakır folyo ile tüm camların etrafı biraz ısıtılıp etraflarına bakır folyo dönülüp,yapıştırılır. Etrafı bakır folyo ile dönülen camlar kompozisyona göre ikinci şablon içersinde dizilip , folyolanan camların folyo kısımlarına lehim suyu sürülüp,önce vitrayın önü sonrada arkası lehimlenir.Daha ayrıntılı bilgi sitemizdeki vitray kursu bölümündende bilgi edinebilirsiniz.

Kurşunlu vitray: Tiffany vitraydan önce kurşunlu vitray tekniği vardı .Ortaçağ’dan bu yana Avrupa’daki bir çok kilisede tercih edilen bu vitray tekniği daha çok büyük ebat pencere camlarında yapımında kullanılmak üzere düşünülmüştür.

Kullanılacak malzemeler: Oluklu kurşun malzemesi,tercih edilen camlar,60x40 karışındaki lehim(60 kalay-40 kurşun)150watt havya,lehim pastası,vitray kurşun makası,ispirtolu kalem,cam elması, ,kurşun bıçağı.

Uygulaması:Öncelikle desen 1/1 olarak hazırlanıp desen çizilir.Renkler belirlenir ve şablonlar vitray makası ile kesilir.Çıkarılan şablon seçilen cam renkleri doğrultusunda ispirtolu kalemle cam üzerlerine çizilir ve cam elması ile camlar kesilir. Daha sonra bu camlar ikinci kopyası olan şablonun üzerinde kurşun oluklarına geçirilerek örülür.Bu arada kurşunlar kurşun bıçağı ile camların durumuna göre fazlalık yaparsa fazlalıklar kurşun bıçağı ile kesilir.Örüldükten sonra ek yerler önce lehim pasta sürüldükten sonra 60x40 lehimle 150 watt havya yardımıyla vitrayın önce önü sonra arkası lehimlenir.

Boyama Vitray: Günümüzde tiffany ve kurşunlu vitraydan sonra en çok tercih edilen vitray tekniğidir. Bu vitraylara nazaran uygulanması işçilik olarak daha kolay olduğu ve ve daha yapay bir görüntü verdiği için yalancı vitray da denilinebilir..En eski vitray boyama çalışması 9-10 yy.da yapılan Almanya’daki Lorsch kilise’sinde mevcuttur.Bu tekniğin en güzel dünyaca örneklerinin başında sayılacak olan St Jans kilise’sindeki yapılan (16 yy.) ve Delft kilisende (20 yy.) olduğu kaynaklarda yazılmıştır.Diğer vitray çeşitlerinden farkı tek parça cam üzerine yapılmasıdır.Uygulamacılar, kendilerine özgü tarzlarına göre uygulama farklılığı gösterir.En çok transparan yada mat cam boyası ile yapılan boyama vitray tercih edilir.

Kullanılacak malzemeler:1/1 ölçüsündeki mat cam,cam boyası,siyah kontür boyası ve 2-3 nolu fırçalar.

Uygulaması : Öncelikle seçilen desen 1/1 olarak hazırlanır.Aynı şekilde uygulanacak matlı camda, aynı ölçüde kesildikten sonra desenin altına matlı cam, matlı kısmı yukarıda kalacak şekilde üzerine konur. Siyah kontür kalemi ile desenin dış çizgilerinin üzerinden dikkatlice kontürle geçilir.Kontür kurama süresi ortalama 1-1,5 saatten sonra, belirlenen renklerdeki cam boyalarını desenin durumuna göre seçilen fırça ile dalga ve fırça izi yapmayacak şekilde önceki yapılan kontür boyasının üzerinden dışarı taşmayacak şekilde desenin içerindeki alanları boyamak süretiyle uygulanır. Cam boyasında kendi halinde oda ortamında kuruma süresi yaklaşık 2-3 saattir.Boyanın daha çok kalıcılığı sağlanması istenirse isteğe göre 360 c ‘de özel fırınlarda pişirilebilinir.

Boyama vitrayın diğer çeşidi ise vitray boyası yerine fuxy cam vitray boyası ve leitz ‘dir.(şeffaf dosya).
Uygulaması:Eskiz 1/1 olarak çizilip, renklendirilir. Çizilen eskizin üzerine leitz yerleştirilir. Kontür kalemi ile eskizin üzerinden geçilir Kuruması 4-5 saat kuruduktan sonra eskiz leitz üzerinden çıkartılır. İstenilen yere yapıştırılır.işlem tamamlanmış olur.

Macunlu Vitray: Bu vitray tekniğini diğer tekniklerden ayıran farkı camların arasındaki boşluğu derz dolgularla doldurulmasıdır.

Kullanılacak malzemeler: İstenilen camlar , bir adet şeffaf fon camı, aynı ebatta iki adet desen şablon,şeffaf silikon,ispirtolu kalem ,cam elması,vitray makası,derz dolgu, renklendirici toz boya.

Uygulama şekli:Önce desen 1/1 ölçüye göre hazırlanır .Daha sonra renklendirilir. İkinci bir desen ayrıca yedekte tutulur ve diğer şablon vitray makası ile kesilir. Kesilen şablonları seçilen camların üzerine ispirtolu kalemle çizildikten sonra camlar cam elması ile kesilir.Kesilen camlar   şeffaf camın üzerine yedekte tutulan şablonun üzerine camların duruş şekline göre şeffaf silikon ile yapıştırılır.Ek bilgi olarak eskilerde silikon olmadığı zaman vernik yardımı ile bu işlem yapılırdı.Günümüzde ise şeffaf silikon bu işe daha elverişlilik göstermiştir.Yapıştırma işinden sonra aradan bir gün geçmesi gerekir.Daha sonra bütün camların araları boş kalacağı için nalburiye malzemesi satan iş yerlerinden beyaz derz dolgu isteğe bağlı olarakta bu derz dolguya renk katmak isteği doğrultusunda istediğiniz rengi kullanabilir derz dolguyu renklendirebilirsiniz.Bu dolguyu bir sünger yardımı ile açık kalan bütün camların arasındaki kısımlarını doldurduktan sonra kurumaya bırakılırki,bu süre bir gündür.

Mozaik vitray: Bu teknik macunlu vitraya çok benzer bir tekniktir.Tek farkı araları boş kalan camların birleşen boşlukları doldurulmaz.Yani boş kalır.Ama ikinci bire bir ölçüdeki şeffaf cam ile   tamamlanan vitrayın üzerine kapatılır.Buda mozaik vitrayın açık kalan camların iki cam arasında kalmasını,hem camların el kesmemesini hemde   camların her türlü duruma karşı dökülüp,saçılmasını önler.

Kullanılacak malzemeler: İstenilen camlar ,iki adet aynı ebat şeffaf cam, aynı ebatta iki adet desen şablon,şeffaf silikon,ispirtolu kalem ,cam elması,vitray makası…

Uygulama şekli: Önce desen 1/1 ölçüye göre hazırlanır.Daha sonra renklendirilir.Diğer aşama çizilen bir adet desen vitray makası ile kesilir ve belirlenen camların üzerine ispirtolu kalem ile çizildikten sonra cam elması ile şablon ile bire bir ölçüde kesilir.Daha sonra şeffaf camın bir adedi yedek kesilmeyen karton şablonun üzerine konur.Kesilen camlar bu camın üzerine belirlenen yerlerine şeffaf silikon yardımı ile üzerindeki yapıştırılır.Bir gün kuruma süresinden sonra mozaik vitray bitmiş olur.Aynı zamanda bu vitray türüne diğer adıda iki cam arasına alındığı için sandviç vitray olarakta tabir edilir.Ayrıca camları şablona kesip, yapışmasından ziyade diğer yöntemde elde kalan parça çok küçük camlarda var ise bir kumaş içerinde camları çekiçle çok küçük parçaları parça ve toz haline getirene kadar kırıp,bu şekildede serpiştirme olarakta kullanılabilir.